Một số quan chức Mỹ và các thành viên của đảng Cộng hòa được cho đang xem xét khả năng có thể đưa Tổng thống Donald Trump ra luận tội hoặc phế truất ông.
CNN đưa tin, sau vụ việc người ủng hộ ông Trump gây bạo loạn trong trụ sở quốc hội Mỹ hôm 6/1, một số nhà lãnh đạo đảng Cộng hòa và quan chức Mỹ được cho đã nói với truyền thông Mỹ rằng ông Trump nên bị phế truất khỏi vị trí tổng thống trước ngày 20/1 khi Tổng thống đắc cử nhậm chức. Có khoảng 4 người dường như kêu gọi việc kích hoạt Tu chính án số 25 của hiến pháp để phế truất ông, trong khi có 2 người nói rằng ông Trump nên bị luận tội.
“Ông ấy phải bị luận tội và phế truất”, CNN dẫn lời một nhân vật thuộc đảng Cộng hòa nhận định.
Trong khi đó, một cựu quan chức cấp cao dường như nói rằng các động thái của ông Trump đủ nghiêm trọng để ông bị bãi nhiệm khi nhiệm kỳ của ông chỉ còn tính bằng ngày.
“Tôi nghĩ đây là một cú sốc lớn với hệ thống (chính trị Mỹ). Bạn có thể giữ ghế tổng thống cho ông ấy trong 2 tuần sau sự việc này không?”, quan chức trên nhận định.
Tuy nhiên, để có thể kích hoạt được Tu chính án số 25, điều này sẽ cần Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence và phần lớn nội các bỏ phiếu để bãi nhiệm ông Trump dựa vào lý do “không có khả năng thực thi quyền hạn và nhiệm vụ của một tổng thống”. Nếu điều này được thực hiện, đó sẽ là động thái chưa từng có tiền lệ kể từ khi Tu chính án số 25 được thông qua vào năm 1965.
Trong khi đó, một số nguồn tin nói với The Hill rằng, một số thành viên trong nội các Mỹ đang bàn bạc về khả năng kích hoạt Tu chính án số 25. Tuy nhiên, hiện chưa rõ liệu nỗ lực này có nhận được đủ số quan chức cần thiết để kích hoạt điều khoản đó hay không. Các cuộc trao đổi được cho đã lan tới cơ quan lập pháp khi một số thượng nghị sĩ đã biết về chúng, theo nguồn tin.
Các nghị sĩ đảng Cộng hòa như Mitt Romney, Liz Cheney, Mike Gallagher, Adam Kinzinger đã lên tiếng chỉ trích ông Trump, cáo buộc ông có liên quan tới vụ bạo loạn ở trụ sở quốc hội.
Trước đó, nhiều nghị sĩ phe Dân chủ đã lên tiếng kêu gọi ông Pence kích hoạt Tu chính án số 25 để phế truất ông Trump. Hiệp hội Nhà sản xuất Mỹ cũng kêu gọi ông Pence nên “cân nhắc nghiêm túc việc hợp tác với nội các để kích hoạt Tu chính án số 25”.
Tuy nhiên, theo The Hill, trong nội các của ông Trump có nhiều nhân vật trung thành với ông, nên việc có đủ số quan chức nội các cùng với ông Pence đồng thuận phế truất ông Trump có thể sẽ khó thành hiện thực.
Tu chính án 25 có thể áp dụng thế nào?
Tu chính án số 25 là văn bản được ra đời với mục đích làm rõ thứ tự kế thừa nhiệm vụ tổng thống Mỹ khi xảy ra vấn đề. Khoản 4 của văn bản quy định rằng khi phó tổng thống với sự ủng hộ của đa số quan chức hành pháp cấp cao có thể nộp văn bản lên lưỡng viện tuyên bố rằng tổng thống không thể thực thi quyền lực và nhiệm vụ. Khi đó, phó tổng thống sẽ lập tức nắm quyền tổng thống.
Trong trường hợp của ông Trump, để thực hiện khoản 4, bước đầu tiên là Phó Tổng thống Mike Pence và phần lớn các quan chức trong nội các phải đưa ra một tuyên bố gửi tới các chủ tịch của Thượng viện và Hạ viện với nội dung rằng ông Trump không đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ của tổng thống. Ngay lập tức, ông Pence sẽ trở thành quyền tổng thống.
Tuy nhiên, Tu chính án số 25 đồng thời cho phép ông Trump gửi một tuyên bố khác tới lãnh đạo lưỡng viện cho biết ông vẫn có khả năng thực hiện nhiệm vụ. Ngay sau đó, ông Trump có thể lấy lại được quyền lực, trừ khi ông Pence và nội các tiếp tục gửi một thông báo tiếp theo lên lãnh đạo 2 viện trong vòng 4 ngày sau đó, tái khẳng định quan điểm của họ về ông Trump. Khi đó, ông Pence sẽ lại tiếp tục nắm quyền tổng thống.
Sau đó, Quốc hội Mỹ sẽ phải họp trong vòng 48 giờ và bắt đầu biểu quyết trong 21 ngày. Nếu 2/3 các nghị sĩ ở lưỡng viện tán thành rằng ông Trump không đủ khả năng làm tổng thống, ông sẽ bị phế truất khỏi vị trí này và ông Pence sẽ lên thay thế. Ngược lại, ông Trump sẽ vẫn tiếp tục làm tổng thống.
Theo giới quan sát, đây là một quy trình rất khó khăn và việc thực thi điều khoản 4 của Tu chính án 25 khó hơn nhiều việc đưa tổng thống ra quốc hội luận tội. Trên thực tế, trong hơn 50 năm thông qua tu chính án, Mỹ chưa lần nào thực thi được điều khoản 4.
Đức Hoàng
Tổng hợp
